TIFFANY & CO.
Những Chiếc Đèn Triệu Đô

Sức hấp dẫn kỳ lạ đến từ kiểu dáng, màu sắc, bố cục và sự biến đổi huyền ảo của loại đèn kính màu lừng danh nhà Tiffany & Co. đã tạo ra những tác phẩm nghệ thuật bất hủ trường phái Art Nouveau có giá bán hàng triệu đô la Mỹ.

T

iffany & Co. vừa khai trương một cửa hàng pop-up mới vào tháng 6 năm nay tại số 34 đại lộ Montaigne để mang lại trải nghiệm mua sắm phong phú cho trung tâm Quận 8 của thủ đô Paris hoa lệ. Được thiết kế bởi OMA (Office for Metropolitan Architecture) một công ty kiến trúc đô thị hàng đầu thế giới chuyên tổ chức triển lãm cho những nhà mốt xa xỉ, Tiffany & Co. Pop-up đóng vai trò vừa là cửa hàng bán lẻ sản phẩm vừa là bảo tàng trưng bày các tác phẩm nghệ thuật sang trọng bậc nhất thế giới.

Nổi bật với tông màu xanh lam biểu tượng của thương hiệu lấy cảm hứng từ cây đèn kính màu do Louis Comfort Tiffany khởi tạo, bên trong Tiffany & Co Pop-up là cả một vũ trụ di sản sống động với những tuyệt tác từ quá khứ đến hiện tại trong lịch sử 185 năm của Tiffany. Việc xây dựng cửa hàng tại đại lộ xa xỉ bậc nhất Paris một lần nữa khẳng định sự trở lại huy hoàng của một thương hiệu từ lâu đã trở thành biểu tượng của phong cách Art Nouveau.

Nếu như trước đây, các tác phẩm nghệ thuật liên quan đến trường phái Art Nouveau được xem là di tích của một thời đã qua, thì ngày nay chúng lại là những món đồ sưu tập mang lại lợi nhuận khổng lồ cho chủ nhân.

Tại buổi đấu giá cho 44 kiệt tác của Tiffany trích xuất từ một bộ sưu tập tư nhân ở Nhật Bản, hãng Christie’s đã thu về một con số khổng lồ 6.662.124 đô la Mỹ. Trong đó, một chiếc đèn chùm kính màu quý hiếm có họa tiết chuồn chuồn, được sản xuất vào khoảng năm 1905, có giá trị lên đến hơn 1 triệu đô la Mỹ.

Có thể nói đây là sự tiếp nối của một xu hướng đang nở rộ sau thành công vang dội của phiên đấu giá dành riêng cho đèn Tiffany đầu tiên của Christie’s vào tháng 12 năm 2020 với khoản thu tăng gấp đôi ước tính. Kể từ đó, Christie’s đã tổ chức những buổi đấu giá dành riêng cho đèn Tiffany sáu tháng một lần, mỗi phiên đều tạo nên một cơn sốt thu hút nhiều nhà sưu tập mới.

The RealReal – công ty lớn và nổi tiếng nhất thế giới về đồ bán lại và ký gửi các mặt hàng xa xỉ phẩm chính hãng trên nền tảng online, gần đây cũng đã niêm yết hai chiếc đèn Tiffany. Một trong hai chiếc được bán với giá 350.000 đô la Mỹ, thiết lập kỷ lục về món hàng đắt nhất mà họ từng bán.

Đối với những người yêu nghệ thuật nói chung và những tín đồ theo trường phái Art Nouveau nói riêng, có muôn vàn những lý do để đèn Tiffany trở thành một vật sưu tầm không thể thiếu của họ. Đặc biệt trong thời đại mà chủ nghĩa tối đa (maximalism) và phong cách thẩm mỹ hỗn loạn (cluttercore) đang là xu hướng trang trí nội thất thì thời kỳ của những chiếc đèn Tiffany trường phái Art Nouveau lại càng hưng thịnh. Ngoài ra, các chương trình truyền hình như The Gilded Age với những cảnh quay nội thất tuyệt đẹp trong các biệt thự xa hoa cuối thế kỷ 19 cũng thu hút công chúng quan tâm nhiều hơn đến lĩnh vực này.

Được thành lập vào những năm 1880 bởi họa sĩ và nhà thiết kế nội thất Louis Comfort Tiffany (con trai của Charles Lewis Tiffany, nhà sáng lập thương hiệu trang sức Tiffany & Co.) tại thành phố New York, Tiffany Studios nổi tiếng với các sản phẩm thủy tinh, đồ gốm, đồ tráng men, cửa sổ kính màu, tranh ghép thủy tinh, đồ khảm và tất nhiên là cả những chiếc đèn mang tính biểu tượng.

Lấy cảm hứng từ nghệ thuật chế tác thủy tinh trong giai đoạn La Mã cổ đại, Tiffany đã phát minh ra hai cải tiến quan trọng: kính favrile và kỹ thuật lá đồng. Tại Hội chợ Thế giới năm 1893 ở Chicago, Tiffany đã ra mắt kính favrile lần đầu tiên. Không giống như những loại kính ngũ sắc được nhuộm màu trước đây, màu sắc của kính favrile được tạo nên bằng cách trộn các loại thủy tinh có màu khác nhau khi còn nóng.

Nhờ vào phát minh lá đồng của ông, thế hệ sau đã không còn sử dụng những thanh kim loại dày để nối các mảnh thủy tinh như trước đây. Bởi phương pháp này tuy đảm bảo được độ bền của sản phẩm nhưng lại không có tính thẩm mỹ cao, các nghệ nhân không thể đạt được những chi tiết phức tạp mà không cần nhuộm màu. Để giảm thiểu các đường viền và các màu sắc không cần thiết, Tiffany đã tạo ra một cuộn băng đồng mỏng, có thể linh hoạt kết nối các mảnh thủy tinh một cách kín đáo, vừa đảm bảo sự chắc chắn lại vừa có tính thẩm mỹ cao.

Không chạy theo những motif cầu kỳ mang dấu ấn hoàng gia để phục vụ gu thẩm mỹ và lối sống xa hoa của giới trọc phú vào cuối thế kỷ 19, Tiffany chọn cho mình một lối đi riêng đó là trường phái nghệ thuật Art Nouveau gắn liền với thiên nhiên thuần khiết, mộc mạc và bình dị. Những chiếc chao đèn tinh xảo được làm bằng thứ kính do ông sáng tạo mang những cái tên đời thường với các họa tiết hoa văn lấy cảm hứng từ vô số các loại cây và hoa như Hoa sen, Hoa súng, Hoa anh túc, Hoa mộc lan, Cây trúc,… và nổi bật hơn cả là các loại chao đèn mang chủ đề Chuồn chuồn. Tương tự như vậy, chân đèn Tiffany không dát vàng bạc hay đá quý mà chỉ đơn giản là bằng đồng nhưng lại mang nhiều dáng hình tao nhã, độc đáo và sinh động, khác biệt hẳn với các loại chân đèn “hoàng gia” đương thời.

Kể từ đó chiếc đèn với chân đế là giá đỡ bằng đồng và chao đèn là sự kết hợp hài hòa của hàng nghìn mảnh kính màu khác nhau đã trở thành sản phẩm mang tính biểu tượng nhất của Tiffany, và là những sáng tạo nghệ thuật bất tử trong kho tàng văn hóa nhân loại.