TELSTRA ART AWARD
Vinh Danh Nguồn Cảm Hứng Từ Tổ Tiên

Tác phẩm điêu khắc của Keith Wikmunea mô tả hình dáng của một cái cây mảnh mai được sơn màu đỏ xen kẽ ochre trắng. Đậu trên cành là bầy vẹt đuôi dài màu hồng đang giương cao đôi cánh bên cạnh ba con vẹt bầu màu hồng và xám. Thấp thoáng ta có thể thấy một chú chó vằn đứng ở dưới gốc cây.

T

ất cả đúng như tiêu đề, Ku’, Theewith & Kalampang: The White Cockatoo, Galah and the Wandering Dog; đứa con tinh thần của nghệ sĩ Wikmunea còn mang nhiều ý nghĩa hơn thế. Tác phẩm này vừa giành được Giải thưởng Nghệ thuật Telstra trị giá 100.000 đô la dành cho Thổ dân và Cư dân đảo Torres St Eo (NATSIAA).

Có nhiều tầng ý nghĩa được thể hiện bên trong tác phẩm điêu khắc yuk thanchal (gỗ sưa) này. Wikmunea cho biết gỗ yuk thanchal đã được tổ tiên của mình sử dụng từ “thuở sơ khai”. Màu đất son đỏ với những chấm trắng (được người nghệ sĩ đã tạo ra bằng chính ngón tay của mình) bao quanh thân cây gợi nhớ đến những hình vẽ trên cơ thể người trong gia tộc Apalech của Wikmunea. Loài chim xuất hiện ở đây là Puulwuy (tượng trưng cho người cha) và Kathwuy (tượng trưng cho người mẹ) của anh. Và chú chó lang thang với những sọc vằn lạ mắt minh chứng cho việc văn hóa bản địa luôn có cách riêng độc đáo để giải thích các hiện tượng mới lạ.

Các họa sĩ Papunya Tula đã truyền tải truyền thống thẩm mỹ bản địa theo những cách mới khi họ sử dụng tranh acrylic. Một nhân vật nổi tiếng trong lĩnh vực này là Kumantje Jagamara (còn được gọi là Michael Nelson, 1946-2020), người đã mang về Giải thưởng National Aboriginal Art Award đầu tiên vào năm 1984. Một trong những giám khảo năm nay, Tiến sĩ Peter Yanada McKenzie đã từng là thí sinh tham gia cuộc thi này trong năm đầu tiên của giải thưởng.

Trải qua bốn thập kỷ kể từ khi giải thưởng được tổ chức tại Bảo tàng và Phòng trưng bày Nghệ thuật Lãnh thổ phía Bắc do Franchesca Cubillo và Margie West điều hành, rất nhiều điều đã thay đổi. Giám đốc phòng trưng bày Adam Worrall chia sẻ rằng giải thưởng có nguồn gốc từ thời điểm mà nghệ thuật bản địa còn chưa được công nhận rộng rãi ở Úc. Đến năm 2023, không ai còn có thể phủ nhận giá trị của chúng trên thị trường, trong lịch sử, cũng như tác động thẩm mỹ và khả năng mà nghệ thuật bản địa có thể thay đổi các chúng ta nhìn nhận thế giới nghệ thuật.

Giải thưởng Wandjuk Marika Memorial 3D là một hạng mục đa dạng, trải rộng từ các tác phẩm sợi và vải cho đến đến điêu khắc và tranh vẽ trên cột tưởng niệm, hoặc gốm sứ. Anne Nginyangka Thompson đã giành giải thưởng năm nay với tác phẩm Anangu History – hai hũ gốm mô tả lịch sử Anangu.

Với phạm vi toàn cầu và sở hữu bề dày hoạt động nghệ thuật đáng nể, những người chiến thắng các hạng mục khác bao gồm Julie Nangala Robertson, người đã giành được General Painting Award qua tác phẩm Mina Mina; Jimmy John Thaiday, chủ nhân giải thưởng Multimedia Award với Just Beneath the Surface; và Dhalmula Burarrwanga, quán quân hạng mục Emerging Artist Award nhờ vào Wanha, Dhika, Nhawi?

Với sự tham gia của 63 tác phẩm nghệ thuật đại diện cho 47 nhóm ngôn ngữ (mặc dù hầu hết đều được phiên dịch lại tiếng Anh); ký ức, hay nói cách khác là quá trình tâm linh hiện thân để tìm hiều về cội nguồn, được nhận định như một chủ đề chính.

Ký ức và người thân đóng vai trò nền tảng cho thực hành nghệ thuật là một chủ đề xuyên suốt tác phẩm của nghệ sĩ Kuninjku Owen Yalandja, chủ nhân tác phẩm Ngalkodjek Yawkyawk chiến thắng hạng mục Bark Painting Award. Là một họa sĩ tranh khắc gỗ đặc biệt, Yalandja đã được truyền thừa từ chính người cha mình là Crusoe Kuningbal (1922-1984). Ngalkodjek Yawkyawk hiện lên dưới hình dáng một tấm bảng màu đen và trắng, với phần chấm trắng mịn ở phía trên bức tranh trông giống như những hạt nước rực rỡ; trong khi ở phần dưới, người nghệ sĩ tinh tế sử dụng đường kẻ để tạo hiệu ứng vảy. Một nét mực màu đỏ mịn gần như vô hình bao quanh cả hai phần của bức tranh.

Trước khi danh sách những người chiến thắng được công bố, Rebekah Raymond, Chuyên viên phụ trách nghệ thuật thổ dân và văn hóa vật liệu của phòng trưng bày, đã chia sẻ về những thách thức trong việc sàng lọc danh sách rút gọn và đánh giá giải thưởng. Lịch sử của các giải thưởng được xem như là một chỉ số quan trọng nhằm đánh giá phát triển của nghệ thuật bản địa trên nhiều phương diện, cùng với đó là mối quan tâm/chủ đề, chính trị, địa lý và phân loại chúng trong thế giới nghệ thuật. Giống như nghệ thuật, các hạng mục giải thưởng đã và sẽ thay đổi theo thời gian. Để các giải thưởng khẳng định được uy tín của mình, hệ thống hạng mục cần phải từ từ thích ứng để đáp ứng sự đa dạng của tác phẩm dự thi do các nghệ sĩ gửi đến: tôn trọng truyền thống và lịch sử, đồng thời cũng phải phù hợp với bối cảnh sinh thái, xã hội và chính trị hiện tại.